Een
festival als een straaljager
bron:
De Standaard - 22/08/2009 -
Peter Vantyghem
Muziek kan uw
gezondheid schaden: de geluidsoverlast op festivals
Festivals helpen het gehoor van een hele generatie om
zeep, zo wordt beweerd.
We gingen na of dat klopt op de eerste dag van
Pukkelpop.
Het
gehoor van de Vlaamse jongeren gaat er niet op
vooruit. De helft van hen, zo wordt gefluisterd,
hoort slechter dan vorige generaties. Dat heeft
veel, zo niet alles, te maken met geluidsoverlast.
Niet van de grasmaaier of van het ochtendverkeer op
weg naar school, maar van muziek; te harde muziek.
Met die gedachte betreden we donderdagmiddag het
festivalterrein van Pukkelpop in Kiewit-Hasselt. Het
is een opwindende ervaring: duizenden jongens en
meisjes struinen het terrein op, gekleed in
bijna-strandtenue. Honderden wapperende witte
vlaggen brengen een saluut aan de dag: dit wordt een
party, een topervaring, de climax van de zomer.
Ik ben een spion. Ik heb een 'sound level-meter'
bij me, een vrij professionele decibelmeter. Ik kom
uitvissen of het gehoor van een hele feestvierende
generatie hier vandaag om zeep geholpen wordt. Het
lijkt niet erg aangewezen om er opzichtig mee rond
te lopen, ik hou de meter in mijn rugzak, en trek
naar Amanda Blank, die in de 'Dance Hall' zichzelf
en het publiek probeert wakker te maken met urbane
elektro-muziek. Beats, raps die losbranden als
mitrailleurvuur. Ik meet
115,6 decibel.
De wettelijke grens voor elektronisch versterkte
muziek, aldus een KB uit 1977, ligt op 90 decibel.
Wie langer dan een kwartier blootgesteld wordt aan
dat geluidsniveau, kan gehoorschade oplopen.
Vijf minuten bij de hippe
Amanda op schoot is flirten met doofheid.
Nochtans voel ik geen pijn, geen irritatie. Sterker,
de hitsige bassen van Blanks deejays wekken een
prettig gevoel op en wanneer ik mensen om me heen
zie dansen, zo vroeg op de dag, is duidelijk dat
decibels een belangrijk aandeel hebben in het appeal
van dj-muziek.
Maar veiligheid voor alles. Ik steek mijn oordoppen
in. Ze zijn op maat gemaakt bij Lapperre, hebben me
100 euro gekost en verlagen het volume met twintig
decibel. Meteen zit ik niet meer bij Amanda op
schoot, hooguit in de wachtzaal. De
bassen vibreren
onverminderd tegen mijn longen, buik en benen,
maar wat mevrouw allemaal staat te rappen, is niet
langer verstaanbaar. Sneu.
Moet ik de komende uren The Offspring, Arctic
Monkeys, Wilco, Deftones, Booka Shade en al die
andere bands horen alsof ze in een kartonnen doos
zitten?
Profeet
De discussie over geluidsoverlast door muziek
wordt met de dag actueler. Vier jaar geleden,
toen professor Bart Vinck van de UGent de eerste
waarschuwingen de wereld instuurde over een
audio-gehandicapte
generatie, werd hij beschouwd als een
eenzame roeper in de woestijn. Maar vandaag is Vinck
veeleer een profeet.
Dat het niveau voor mp3-spelers onlangs wettelijk
begrensd werd in Europa, toont volgens hem aan dat
het probleem steeds ernstiger genomen wordt. 'De
aandacht groeit. Ik heb de voorbije vier jaar een
goeie duizend voordrachten gegeven over dit
probleem, op alle niveaus', zegt Vinck. 'Ik krijg
steeds meer vragen, ook uit het parlement. Dat
steeds meer jongeren hun iPod gebruiken met
hoofdtelefoons in plaats van oordopjes, is ook een
goed teken.'
Met zijn studiedienst doet Vinck onverdroten
onderzoek naar geluidsoverlast op festivals, de
plekken bij uitstek waar jonge mensen onbeschermd in
een risicogebied terechtkomen. 'Afgelopen juni
hebben we op festivals niveaus tussen de 105 en de
115 decibel gemeten', zegt hij. Gehoorbeschadiging
wordt veroorzaakt door verschillende factoren. 'Je
moet de decibels en de duur van de blootstelling
samen bekijken: 75 decibel kun je acht uur lang
verdragen zonder problemen, 90 decibel mag je maar
een kwartier ondergaan. Als je dus boven de 100
decibel gaat, mag je maar heel kort blootgesteld
zijn aan dat geluid.'
Ook het soort geluid speelt mee (een lange zoemtoon
is iets anders dan een korte, luide knal) en dan is
er nog de 'individuele gevoeligheid', de
erfelijke aanleg zeg maar, waarover nog veel
onderzoek wordt gedaan.
Baslijn
Jaren geleden zong de Britse band Shriekback: 'My
spine is the bassline', mijn ruggengraat is de
baslijn. Het zou het motto kunnen zijn voor de
festivalmuziek van vandaag, en het is zéker een
correctie van de wetgeving, die nog stamt uit de
jaren 1970. Toen was muziek niet wat ze nu is.
De wet verplicht ons in België om decibels in dBA
te meten. Dat betekent, simpel gesteld, dat de wet
alleen dat gedeelte als geluid beschouwt wat in onze
'spraakzone' zit. Onze spraakklanken bevinden zich
tussen 250 en 8.000 hertz. De medeklinkers, die voor
het verschil in betekenis zorgen, zitten hoger dan
de klinkers. Daardoor zijn we gevoeliger in de hoge
tonen en ervaren we daar sneller hinder van. Veertig
jaar geleden speelde ook popmuziek in dat register:
bassen konden niet zo makkelijk worden opgenomen en
weergegeven, waardoor opnames uit die tijd nogal dun
en weinig 'diep' klinken. Dat is de voorbije
decennia geweldig veranderd. De lagere frequenties
spelen vandaag een grote rol in muziek, waardoor het
niveau tussen 20 en 100 hertz heel belangrijk is
geworden. Dat niveau opmeten zou beter gebeuren met
een dBC-meting. Maar vooralsnog is de
wet niet aangepast aan de
muzikale realiteit.
Omdat we de realiteit belangrijker vinden dan de
impact van een verouderde wet, meten we op Pukkelpop
zowel de dBA als de dBC-waarden. Het blijkt een
geweldig verschil. Het sympathieke freakfolkgroepje
Vetiver danst rond de 103 decibel in dBA, maar gaat
tot 114 in dBC. Goed te doen, vinden we. Eigenlijk
speelt de loden hitte ons meer parten.
Bij rockbands is het verschil groter. Ghinzu meet
104 decibel in dBA, maar scoort vlot een piek van
125 decibel in dBC. Een
volume van 125 staat gelijk met dat van een
straaljager.
Een paar uur later speelt Maxïmo Park in dezelfde
liga, Razorlight houdt het iets zachter. Wilco, een
band met zes muzikanten, houdt in dBA een keurige
100 decibel aan, en zweeft in dBC rond de 115,
weliswaar met pieken tot 122 wanneer een song plots
explodeert.
Dat het volume omhoog gaat naarmate de avond valt,
verrast niet echt. Rockfestivals werken naar een
climax toe, met kabbelende acts na de middag en het
grof geschut op het einde
van de dag. Deftones is de eerste band
die duidelijk maakt dat het échte vuurwerk begonnen
is: 105 decibel in dBA, een gemiddelde van
125 in dBC, én een piek van
128. Het
verschil tussen 125 en 128 decibel is simpel: het is
het dubbele. Twee straaljagers.
Laptop
Onthutsend! De wet
staat festivals uitzonderlijk toe om tot 100 decibel
te gaan, maar ze is zo verouderd dat ze geen
metingen erkent op een realistisch niveau. Tussen de
wettelijk aanvaarde meting en de realiteit meten we
op Pukkelpop een verschil van 15 tot 20 decibel.
'Een dBC-meting is de meest realistische. Ze geeft
het échte geluid weer. Dat is belangrijk, want
geluidsschade gaat verder dan alleen maar
gehoorschade. We zijn gevoeliger voor de snijdende
hoge tonen, maar de lage tonen hebben via trillingen
ook een grote impact op de longen en de gewrichten.
De bloeddruk stijgt, de hartslag stijgt, kortom
het hele cardio-vasculaire systeem komt onder druk
te staan.'
De schadelijkste, en tegelijk ook de opwindendste
muziek blijkt die te zijn die diep in de lage tonen
duikt. Dus niet Ghost of a Thousand, dat wordt
aangekondigd als een band 'die meer lawaai maakt dan
de aars van Satan', maar met zijn opgefokte
hardcore-punk netjes rond de 100 decibel blijft, met
een dBC-piek van 120 decibel. En al evenmin de
punkband Zebrahead. Hun ouderwetse gitaarrock
irriteert door de freakerige energie in de hoge
registers, maar het lawaai blijft binnen de perken.
Het zijn de laptopartiesten die de kroon spannen. De
hippe, atmosferische muziek van John Hopkins moest
op Pukkelpop een rustmoment zijn, maar telkens als
de man wat beats uit zijn Apple haalt, scoort hij
vlot 125 decibel. Booka Shade haalt 's avonds vlot
127 decibel met zijn beats. Maar ook Grizzly
Bear, met veel samenzang en gitaarwerk, haalt 126,4
decibel, dankzij donderende explosies.
Is het festivalpubliek te weinig beschermd? Vinck
vindt van wel. 'Als
Deftones op Pukkelpop 107 decibel produceert (in
dbA-waarden), dan loopt op dat moment een op de vier
mensen een groot risico op gehoorschade.
Dat zullen er toch zeker enkele duizenden zijn.
En een dBC-waarde van 128
decibel is een zuivere aanval.'
Party
plugs
De Limburgse gedeputeerde van Jeugd Hilde Claes
werkt met Bart Vinck samen om de Limburgse jeugd te
sensibiliseren. Het project All Ears vertrekt van de
vaststelling dat een op de vijf Vlaamse jongeren
last heeft van gehoorschade door te luide muziek, en
dat de helft van de jongeren erkent een permanent
slecht gehoor te hebben. Dat is een
hypotheek op de toekomst.
'Ik vond het belangrijk om jongeren te
sensibiliseren op een niet-vermanende manier', zegt
Claes. 'We hebben 45.000 euro uitgetrokken. Een deel
van dat geld dient om oordopjes uit te delen, ook op
Pukkelpop. Het zijn “moeskes,, die de slechte tonen
filteren. Voor een korte periode is dat voldoende,
maar wie vaker in luidruchtige omgevingen komt, moet
beter materiaal kopen.'
Op Pukkelpop werden donderdag tienduizend paar
oordopjes uitgedeeld. In flashy kleurtjes, goed
zichtbaar. 'Het is een eerste stap naar
bescherming', zegt projectleider Ralf Leesen. Die
plugs verdoffen het geluid een beetje, maar
natuurlijk kun je beter partyplugs, of plugs op maat
kopen. Bij My Bloody Valentine, dat echt wel heel
veel geluid produceerde, had ik toch de indruk dat
de mensen ze massaal gebruikten. En wie er geen
had, liep gauw weer naar buiten.'
Baat het niet, dan schaadt het niet, dat lijkt de
filosofie. Maar de discussie over geluidshinder
heeft haar piek duidelijk nog niet bereikt. In
Engeland werd de voorbije weken ook druk gemeten,
met soortgelijke bevindingen als in Vlaanderen. Ze
kwamen er ook tot de vaststelling dat mannen
earplugs duidelijk minder gebruiken dan vrouwen. Wat
we op basis van onze observaties op Pukkelpop
volmondig kunnen beamen.
Toch vond de Health and Safety Executive het een
paar weken geleden nodig om te melden dat de
problemen met geluidshinder veel te belangrijk zijn
om paniek te zaaien over festivals. 'De wet moet de
mensen beschermen die echt risico lopen door te hoge
volumes in hun job, maar zeker het plezier niet
wegnemen van een concertbezoek. Dat gedoe rond
earplugs is gewoon summer madness'.
Bart Vinck zucht. 'Het standpunt van de medische
wereld luidt inderdaad dat je maatregelen moet nemen
aan de bron, en dat betekent dat men pas als laatste
denkt aan individuele mensen. Je kunt het
festivalgeluid ook niet naar 85 decibel
terugbrengen, dat is het geluid van een grasmaaier.
Maar we moeten toch echt een compromis vinden tussen
wat leuk is en wat veilig is.'
REACTIES VAN LEZERS |
|
Herman A.O.
(26/08/2009 - brieven aan de redactie van
De Standaard)
Een voortreffelijk idee van De Standaard om de echte
geluidsoverlast op Pukkelpop in dBC (de lage tonen die het
volume gemiddeld 20 decibel hoger jagen) aan te geven. De
uitgedeelde oordopjes verminderen de dB-overlast iets, maar
onvoldoende. Elk muzieknummer duurt 3 à 4 minuten, dus moeten de
geluidsmetingen gedurende 1 minuut gemeten worden. Hopelijk gaat
de wetgever nieuwe toegelaten maxima vastleggen, uitgedrukt in
dBC.
Roel Vanacker
(30/082009)
Onze facebookgroep
'Te Veel Te Luid'
heeft op korte tijd zo'n 2600 mensen samen weten te brengen die
bezorgd zijn over gehoorschade door concerten, festivals,
fuiven, etc. Zo delen we ervaringen, proberen we bewustzijn te
creëren, zoeken we wat de problemen juist zijn, filosoferen we
over oplossingen, sensibiliseren we anderen, en bewegen we de
groep naar actie! Als we met deze groep een aantal jongeren
kunnen aanzetten om zich beter te beschermen, zijn we al heel
ver! Nog mooier kan een grote groep mensen als drukkingsgroep
fungeren voor actie bij beleidsmakers, organisatoren en
muzikanten. Daarom: word lid van onze groep en deel met ons in
je ideeën!
http://www.facebook.com/group.php?gid=109455092484
Johnny De Koker (22/08/2009 - 07:39):
Leuk en veilig? Doofheid, ook slechts gedeeltelijk, is niet leuk
en in het verkeer ook niet veilig. Het is aan de heren politici
om de nodige stappen te zetten, soms moeten mensen worden
beschermd tegen zichzelf. Men beland in een vicieuze cirkel:
slechthorend = luidere muziek = nog meer gehoorschade. Het is
opvallend hoe sommige jongeren er niet meer in slagen om gewoon
te praten. Men schreeuwt gewoon! |
Philippe Van den
Abeele (26/08/2009 - brieven aan de redactie van
De Standaard)
Bands die op festivals te
veel decibel produceren, en de organisatoren, horen voor de
strafrechter voor het bewust toebrengen van 'slagen en
verwondingen' aan tienduizenden mensen,
met als bezwarende omstandigheid dat ze tot de dood kunnen
leiden. Getuige het verhaal van
Dietrich Hectors, die op
29-jarige leeftijd zelfmoord pleegde wegens ernstige
gehoorbeschadigingen (tinnitus en hyperacusis). Volgens zijn
huisarts had hij een gehoortrauma opgelopen door blootstelling
aan te veel lawaai. Een gevolg van te luide muziek.
Steeds meer mensen lopen het risico een nog steeds ongeneeslijke
en onbehandelbare hyperacusis op te lopen, en niet alleen door
popfestivals te bezoeken. Ook in bioscoopzalen en in het theater
wordt men steeds meer met decibel overstelpt. Onlangs was er een
theatervoorstelling in De Singel waar de toeschouwers oordopjes
kregen om zich te beschermen tegen het lawaai.
In plaats van het
geluid te verlagen tot een niveau dat geen lichamelijke letsels
veroorzaakt.
Minister van Milieu en Cultuur
Joke Schauvliege reageerde al:
'Dit is de bevoegdheid van mijn collega
Vandeurzen... ' (DS 24
augustus) Ze gaat nu even pingpong spelen met 'het is niet mijn
bevoegdheid' en ze heeft het over zogenaamd 'verouderde' normen.
Al zijn die verouderd, op zijn minst moeten organisatoren erover
waken dat ze niet overschreden worden, 90 dBA dus, en geen dB
meer, want zelfs dan kan na meer dan een kwartier schade worden
berokkend.
Philippe Van den Abeele (ook lijdend aan ernstige tinnitus en
hyperacusis)
Jan De Bauw (22/08/2009 -
11:32):
Mijn vriendin heeft
vorige donderdag gehoorschade opgelopen op Pukkelpop. Ze
heeft nog steeds een suizend geluid in haar oren. Volgende week
moet ze naar het hospitaal en weten we hoe ernstig dit is. Het
geluid stond onverantwoord hard dit jaar, zeker tijdens Deftones
en Offspring. Hier moet tegenop getreden worden. |
|